İkale Sözleşmesi Nedir?

İkale sözleşmesi, Türk iş hukukunda işçi ve işveren arasında yapılan ve mevcut iş akdini karşılıklı anlaşma yoluyla sona erdiren bir sözleşme türüdür. Latince "bozma" anlamına gelen "ikale" kelimesinden adını alan bu sözleşme, tarafların ortak iradeleriyle iş ilişkisini sonlandırmasını sağlar. İş sözleşmesi sona erdirme yöntemlerinden biri olan ikale, işçi ve işverenin özgür iradeleriyle anlaşarak iş ilişkisini bitirmesi anlamına gelir.

İkale anlaşması, işçinin haklarını korumak ve işverenin de yasal yükümlülüklerini belirlemek amacıyla yazılı olarak düzenlenir. Bu sözleşme sayesinde taraflar, iş akdinin feshi ile ilgili tüm konularda anlaşarak, olası uyuşmazlıkları en baştan önleme imkanı bulurlar. İş hukukundaki diğer fesih türlerinden farklı olarak ikale, karşılıklı rıza esasına dayanır ve bu özelliği ile taraflar arasında denge sağlamayı amaçlar.

İkale Sözleşmesi Neden Yapılır?

İkale sözleşmeleri genellikle hem işveren hem de işçi için belirli avantajlar sağladığı durumlarda tercih edilir. İşveren açısından, iş akdi feshi sürecinde yaşanabilecek hukuki riskleri minimize etmek ve süreçleri hızlandırmak amacıyla ikale yoluna başvurulabilir. Özellikle işletmesel kararlar nedeniyle yapılacak toplu işten çıkarmalarda, işverenler için daha kontrollü bir süreç yönetimi sağlar.

İşçi açısından ise, normal fesih durumunda alamayacağı bazı ek haklar elde etme ve işsizlik sürecini daha rahat geçirebilme imkanı sunabilir. Örneğin, kıdem ve ihbar tazminatına ek olarak "ikale tazminatı" adı altında ek ödemeler, ücretli izin, referans mektubu gibi avantajlar sağlanabilir. Ayrıca, irade fesadı olmaksızın yapılan ikale sözleşmeleri, taraflar arasındaki ilişkinin olumlu bir şekilde sonlanmasına da katkı sağlar.

İkale Sözleşmesi Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gerekenler

İkale sözleşmesi hazırlanırken bazı kritik noktalara dikkat edilmesi gerekir. Bu sözleşmeler işçi hakları açısından riskli olabileceğinden, şu hususlar önem taşır:

• İşçinin serbest iradesi ile karar vermesi sağlanmalı, baskı veya zorlama olmamalıdır.
• İşçiye makul bir süre düşünme imkanı tanınmalıdır.
• Sözleşmede işçiye sunulan "makul yarar" açıkça belirtilmelidir.
• Tazminat ve diğer ödemelerin tutarı ve ödeme zamanı net olarak yazılmalıdır.
• İşçinin kıdem, ihbar ve diğer yasal hakları eksiksiz hesaplanmalıdır.
• İşsizlik maaşı konusunda bilgilendirme yapılmalıdır.
• İbra niteliğindeki maddeler açık ve anlaşılır olmalıdır.

İkale sözleşmesinin geçerli olabilmesi için işçiye normal fesih durumunda elde edemeyeceği bazı ek menfaatler sağlanması, Yargıtay kararlarında da vurgulanan önemli bir husustur. Aksi halde sözleşme geçersiz sayılabilir ve işçi tazminat haklarını talep edebilir.

İkale Sözleşmeleri Ne Zaman Yapılır?

İkale sözleşmeleri genellikle işçi ve işverenin karşılıklı olarak iş ilişkisini sonlandırmak istedikleri durumlarda yapılır. Şirket yeniden yapılanmaları, küçülme kararları, çalışanın başka bir iş bulması veya kariyer değişikliği planlaması gibi durumlarda tercih edilebilir. İşveren tarafından haksız fesih riski bulunan durumlarda veya işçinin haklı nedenle fesih hakkı olduğu halde tazminat haklarını en üst düzeyde korumak istediği durumlarda da bu yönteme başvurulabilir.

İş ilişkisinin karşılıklı anlaşma ile sona erdirilmesi, taraflar arasında gelecekte doğabilecek uyuşmazlıkları önleme amacı da taşır. Emeklilik öncesi dönemde, çalışanın farklı bir kariyer planlaması yaptığı süreçlerde veya işyerinde ciddi uyumsuzluk yaşanan durumlarda da ikale sözleşmesi yapılması yaygındır. Ancak her durumda işçinin gerçek iradesinin yansıması ve makul yarar sağlanması şartı aranmaktadır.

İkale Sözleşmesinin Hukuki Geçerliliği Nedir?

İkale sözleşmesinin hukuki geçerliliği, öncelikle tarafların özgür iradelerinin varlığına bağlıdır. Türk İş Hukuku'nda ikale sözleşmeleri doğrudan düzenlenmemiş olsa da, Türk Borçlar Kanunu'nun sözleşme özgürlüğü ilkesine dayanarak geçerlilik kazanmıştır. Yargıtay içtihatları da ikale sözleşmelerinin geçerliliğini kabul etmekte, ancak işçinin korunması ilkesi doğrultusunda bazı şartlar aramaktadır.

İkale sözleşmesinin geçerli olabilmesi için işçinin gerçek rızasının bulunması ve işçiye "makul yarar" sağlanması şartları aranmaktadır. Makul yarar, işçinin normal fesih durumunda elde edemeyeceği ek menfaatler anlamına gelir. Yargıtay kararlarına göre, işçiye sadece yasal hakları verilerek yapılan ikale sözleşmeleri geçersiz sayılabilmektedir. Ayrıca, sözleşmenin yazılı olması, içeriğinin açık ve anlaşılır olması da geçerlilik şartları arasındadır.

İkale Sözleşmesi Nasıl Hazırlanır?

İkale sözleşmesi hazırlanırken belirli bir süreç izlenmeli ve sözleşme içeriği dikkatle oluşturulmalıdır. Hazırlık aşamasında izlenecek adımlar şunlardır:

• Tarafların kimlik ve iletişim bilgilerinin tam olarak belirtilmesi
• İş sözleşmesinin sona erme tarihinin net olarak yazılması
• İşçiye ödenecek tüm hakların (kıdem, ihbar, ikale tazminatı vb.) detaylı olarak listelenmesi
• Ödeme zamanı ve şeklinin açıkça belirtilmesi
• Varsa rekabet yasağı, gizlilik gibi konuların düzenlenmesi
• Karşılıklı ibra maddelerinin açık ve anlaşılır şekilde yazılması

Sözleşme hazırlanırken hukuki destek alınması, hem işçi hem de işveren açısından riskleri azaltacaktır. Sözleşme metninde işçinin serbest iradesiyle karar verdiğine dair ifadelere yer verilmesi ve işçiye makul bir düşünme süresi tanınması önemlidir. Ayrıca, işçinin işsizlik sigortasından yararlanma koşulları hakkında bilgilendirilmesi de sözleşmede belirtilmelidir.

Hangi Alanlarda İkale Sözleşmesi Kullanılır?

İkale sözleşmeleri çeşitli sektörlerde ve farklı pozisyonlardaki çalışanlar için kullanılabilir. Özellikle beyaz yakalı çalışanlar, yöneticiler ve üst düzey yöneticilerin iş ilişkilerinin sonlandırılmasında sıklıkla tercih edilmektedir. Şirket birleşmeleri, satın almalar ve yeniden yapılandırma süreçlerinde toplu işten çıkarmalarda da ikale sözleşmeleri kullanılabilir.

Bankacılık, finans, teknoloji, perakende ve üretim sektörlerinde ikale sözleşmelerinin yaygın olarak kullanıldığı görülmektedir. Ayrıca, işverenin haklı nedenle fesih yapamayacağı ancak işçiyle çalışmaya devam etmek istemediği durumlarda veya işçinin kıdem tazminatını kaybetmek istemediği hallerde de ikale yöntemi tercih edilebilmektedir. Her durumda, işçi hakları gözetilerek ve iş hukukunun temel ilkelerine uygun şekilde hazırlanmalıdır.

İkale Sözleşmesinin Sağladığı Avantajlar

İkale sözleşmesi, hem işçi hem de işveren açısından çeşitli avantajlar sunar.

• İşçi için en önemli avantaj, normal fesih durumunda alamayacağı ek haklar elde etme imkanıdır. Kıdem ve ihbar tazminatına ek olarak ikale tazminatı, ücretli izin, sağlık sigortası desteği gibi ek faydalar sağlanabilir. Ayrıca, iş akdinin anlaşmalı olarak sonlandırılması, işçinin referans ve iş arama sürecinde avantaj sağlar.
• İşveren açısından ise, olası bir haksız fesih davasının önüne geçilmesi ve hukuki risklerin azaltılması önemli avantajlardır. İkale sözleşmesi ile işveren, fesih sürecini daha kontrollü yönetebilir ve işçi ile olumlu ilişkileri koruyabilir. İşletmesel kararlarla yapılan toplu işten çıkarmalarda da ikale sözleşmeleri, süreci daha sistematik hale getirebilir. Taraflar arasında karşılıklı anlaşma sağlanması, gelecekte doğabilecek uyuşmazlıkları önleme açısından da değerlidir.

İkale Sözleşmesinin Geçerliliği İçin Gerekli Şartlar Nedir?

İkale sözleşmesinin geçerli olabilmesi için belirli şartların sağlanması gerekir. Yargıtay içtihatlarına göre bu şartlar şunlardır:

• Tarafların serbest iradelerinin varlığı (özellikle işçinin baskı altında olmaması)
• İşçiye "makul yarar" sağlanması (normal fesihte alamayacağı ek menfaatler)
• Sözleşmenin yazılı olması
• İçeriğin açık ve anlaşılır olması
• İşçiye düşünme süresi tanınması
• Tazminat ve diğer ödemelerin net olarak belirlenmesi
• İşçinin tüm yasal haklarının eksiksiz ödenmesi

İşçinin irade fesadı (hata, hile, tehdit) altında imzaladığı ikale sözleşmeleri geçersiz sayılabilmektedir. Ayrıca, işçiye sadece yasal hakları verilerek yapılan ikale sözleşmeleri, makul yarar şartını sağlamadığı için Yargıtay tarafından geçersiz kabul edilebilmektedir. Sözleşmenin geçerliliği için işçinin gerçek rızasının varlığı ve ekonomik açıdan tatmin edici bir teklif sunulması şarttır.

İkale Sözleşmesi Nasıl Geçersiz Olur?

İkale sözleşmeleri bazı durumlarda geçersiz sayılabilir. Özellikle işçinin serbest iradesinin olmadığı, baskı veya tehdit altında imzaladığı sözleşmeler hukuken geçersizdir. İrade fesadı halleri olarak bilinen hata, hile ve tehdit durumlarında, işçi sözleşmenin geçersizliğini ileri sürebilir.

İşçiye makul yarar sağlanmaması da ikale sözleşmesini geçersiz kılabilir. Yargıtay kararlarına göre, işçiye sadece yasal hakları verilerek yapılan ikale sözleşmeleri geçerli kabul edilmemektedir. Ayrıca, sözleşmenin içeriğinin belirsiz olması, ödemelerin net olarak belirtilmemesi veya işçinin haklarının eksik hesaplanması gibi durumlar da geçersizlik nedeni olabilir. İşçinin düşünme süresi verilmeden aceleyle imzalatılan sözleşmeler de mahkemelerce geçersiz sayılabilmektedir.

İkale Sözleşmesinden Sonra Dava Açılır mı?

İkale sözleşmesi imzalanmış olsa bile, belirli durumlarda işçi dava açma hakkına sahiptir. Eğer sözleşme irade fesadı (hata, hile, tehdit) altında imzalanmışsa, işçi bu durumu ispatlayarak sözleşmenin geçersizliğini ileri sürebilir ve işe iade davası açabilir. Ayrıca, işçiye vaat edilen ödemelerin yapılmaması durumunda da işçi alacak davası açabilir.

İkale sözleşmesinin geçersizliği iddiasıyla açılan davalarda, ispat yükü genellikle işçidedir. İşçi, iradesinin sakatlandığını veya makul yarar sağlanmadığını ispat etmek durumundadır. Mahkemeler, ikale sözleşmelerini değerlendirirken işçinin korunması ilkesini göz önünde bulundurur ve sözleşmenin gerçek bir anlaşmaya dayanıp dayanmadığını araştırır. Sözleşme geçersiz sayılırsa, işçi tüm işçilik haklarını talep edebilir.

İkale Sözleşmesi Nasıl İptal Edilir?

İkale sözleşmesinin iptali için belirli yasal yollar mevcuttur. İşçi, sözleşmeyi irade fesadı nedeniyle iptal etmek istiyorsa, sözleşmenin imzalanmasından itibaren bir yıl içinde dava açmalıdır. İptal davası açarken, iradesinin nasıl sakatlandığını (hata, hile, tehdit) somut delillerle ortaya koyması gerekir.

Sözleşme imzalandıktan sonra işveren, vaat ettiği ödemeleri yapmazsa, işçi öncelikle işverene ihtarname göndererek yükümlülüklerini yerine getirmesini talep edebilir. Ödeme yapılmaması durumunda, işçi sözleşmenin iptali için dava açabilir. İptal davası açılırken, aynı zamanda işçilik alacakları da talep edilebilir. Mahkeme, sözleşmeyi iptal ederse, iş akdinin işveren tarafından feshedildiği kabul edilir ve işçi tüm yasal haklarını alabilir.

İkale Sözleşmesi Örneği

İkale sözleşmesi hazırlanırken, hukuki açıdan geçerli ve tarafların haklarını koruyan bir içerik oluşturulmalıdır. Aşağıda temel bir ikale sözleşmesi örneği verilmiştir:

İKALE SÖZLEŞMESİ

1. TARAFLAR

İşveren: [İşveren Adı], [Adres], [Vergi No]
İşçi: [İşçi Adı Soyadı], [T.C. Kimlik No], [Adres]

2. SÖZLEŞMENİN KONUSU

İşbu sözleşme, taraflar arasında [Tarih] tarihinde imzalanan iş sözleşmesinin karşılıklı anlaşma ile sona erdirilmesine ilişkin şartları düzenlemektedir.

3. FESİH TARİHİ

Taraflar, aralarındaki iş sözleşmesinin [Tarih] tarihi itibariyle sona ermesi konusunda anlaşmışlardır.

4. ÖDEMELER

• 4.1. İşçiye kıdem tazminatı olarak net [Tutar] TL ödenecektir.
• 4.2. İşçiye ihbar tazminatı olarak net [Tutar] TL ödenecektir.
• 4.3. İşçiye ikale tazminatı olarak net [Tutar] TL ödenecektir.
• 4.4. İşçinin hak ettiği yıllık izin ücreti olarak net [Tutar] TL ödenecektir.

5. ÖDEME ZAMANI VE ŞEKLİ

Yukarıda belirtilen tüm ödemeler, iş akdinin sona erme tarihinden itibaren en geç [Süre] içinde işçinin [Banka Adı] nezdindeki [Hesap No] numaralı hesabına yatırılacaktır.

6. KARŞILIKLI İBRA

Taraflar, işbu sözleşmede belirtilen ödemelerin yapılması koşuluyla, iş ilişkisinden kaynaklanan tüm hak ve alacaklarından karşılıklı olarak feragat ettiklerini ve birbirlerini ibra ettiklerini kabul ve beyan ederler.

7. GİZLİLİK

İşçi, görev yaptığı süre içinde öğrendiği ve işverenin gizli bilgisi niteliğindeki tüm bilgileri süresiz olarak gizli tutmayı taahhüt eder.

8. İŞSİZLİK SİGORTASI

İşçi, bu sözleşme kapsamında işsizlik sigortasından yararlanma hakkına sahip olduğu konusunda bilgilendirilmiştir.

9. GENEL HÜKÜMLER

• 9.1. Taraflar, işbu sözleşmeyi hiçbir baskı altında kalmadan, özgür iradeleriyle imzaladıklarını beyan ederler.
• 9.2. Bu sözleşme [Tarih] tarihinde, iki nüsha olarak düzenlenmiş ve taraflarca imzalanmıştır.

İŞVEREN
[İşveren Adı/Kaşe]
[İmza]
İŞÇİ
[İşçi Adı Soyadı]
[İmza]

İkale sözleşmesinde öncelikle tarafların kimlik bilgileri, iş sözleşmesinin başlangıç tarihi ve ikale ile sona erme tarihi belirtilmelidir. Ardından, işçiye ödenecek tazminatlar (kıdem, ihbar, ikale tazminatı) net tutarlarıyla yazılmalıdır. Ödeme zamanı ve şekli açıkça belirtilmeli, varsa ek haklar (izin, sağlık sigortası desteği vb.) detaylandırılmalıdır. Karşılıklı ibra maddeleri açık ve anlaşılır olmalı, tarafların herhangi bir baskı altında olmadan sözleşmeyi imzaladıkları belirtilmelidir. Gizlilik ve rekabet yasağı gibi özel maddeler gerekiyorsa eklenmelidir. Son olarak, işçinin işsizlik sigortasından yararlanma koşulları hakkında bilgilendirme yapılmalı ve sözleşme tarih belirtilerek imzalanmalıdır.

Hemen Şimdi

E-ticaret Sitenizi Kolayca Açın

30.000+ İşletmenin tercih ettiği e-ticaret altyapısıyla internetten satış yapmaya başlayın!

15 Gün Ücretsiz Deneyin!