Arbitraj Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Arbitraj, farklı piyasalardaki fiyat farklılıklarından ve dengesizliklerden yararlanmak için para, hisse senedi, tahvil ve kıymetli maden alıp satma işlemidir. Bu işlemlerin amacı risksiz kar etmektir. Bu yazımızda arbitraj ile ilgili bilinmesi gereken detayları paylaşacağız.

Arbitraj Nedir?

Arbitraj ne demek dediğimizde yatırım ürünlerinin daha düşük fiyatlandırıldıkları piyasalardan satın alınarak daha yüksek fiyatlandırılan piyasalarda satılmasıyla yapılır. Alım-satım işleminin eş zamanlı olarak yapılması gerekir.

Arbitraj nasıl yapılır dediğimizde ise risksiz kar edilmesini sağladığı için avantajlı bir işlem gibi görünse de oldukça zordur. Arbitrajcı, arbitraj işlemini gerçekleştiren kişiye denir. Arbitrajcı, işlem sırasında hiç risk üstlenmez çünkü alış-satışın eş zamanlı olduğu varsayımı vardır. Arbitraj karı ise; malın alış fiyatı ile satış fiyatı arasındaki pozitif farktır.

Arbitraj Hesaplama Nasıl Yapılır?

Arbitraj için uygun ortamın oluşabilmesi için spot fiyat ile teorik fiyat arasında makasın oluşması gerekir. İki fiyat arasındaki farklılaşmanın hesaplanması için ise aşağıdaki formül kullanılır;

(Spot Fiyat – Vadeli Fiyat) / Vadeli Fiyat = Dolaylı Kotasyon Para Birimi Faizi - Dolaysız Kotasyon Para Faizi


Arbitraj oranı nedir dediğimizde ise hesaplaması için yukarıdaki formül kullanılmakta ve ardından da arbitrajcı işlem sonrası karını belirlemektedir.

Günümüzde Arbitraj İşlemlerinin Durumu Nedir?

Arbitraj işlemleri, teknolojinin daha az gelişmiş olduğu dönemlerde oldukça fazla kazandırıyordu. Günümüzde ise gelişen teknoloji ile veriler anlık bir şekilde aktarılabildiği için arbitraj fırsatları engellenmiş oluyor.

Hızlı bir şekilde gelişen teknoloji sayesinde piyasalar arasında oluşan fiyat farklılıkları algoritmatik yazılımlar sayesinde kısa bir sürede ortaya çıkıyor. Kısacası; arbitraj, günümüzde popüler bir yatırım modeli olmaktan oldukça uzaklaşmıştır.

İlgili İçerik; Dijital Pazarlamada Bütçe Yönetimi Nasıl Yapılmalıdır?

Arbitraj İşlemlerinde Kullanılan Yatırım Ürünleri Nelerdir?

Hisse senetleri, döviz ve emtia gibi varlıkların spot veya vadeli işlem piyasalarında satılan türev ürünlerinin fiyatlarında arbitraj fırsatları oluşabilmektedir. Altın ve döviz piyasaları; arbitraj işlemi için en uygun piyasalardır.

Altın fiyatları, uluslararası piyasalarda dolar üzerinden belirlenir. Yerel borsalarda ise altının fiyatı o ülkenin para birimi cinsinden belirlenir. Bu sebeple de altından arbitraj karı fırsatı ortaya çıkmaktadır.

Arbitraj İşlemlerinin Avantajları Nelerdir?

Arbitraj işlemlerinin birçok avantajı bulunmaktadır. Bu avantajlar arasında;

• Arbitraj işlemlerinin riski düşüktür. Bu yüzden yüksek risk almaksızın kar etmek isteyen yatırımcılar tarafından tercih edilir.
• Arbitraj işlemlerinde yatırımcılar kısa bir süre içerisinde sonuç alabilmektedir. Hem kısa sürede hem de risksiz bir şekilde kar edilebilmektedir.
• Abritraj algoritmaları (robotları) sayesinde piyasalarda oluşan ani fiyat farklılıkları yakalanabilmektedir.

İlgili İçerik; Sermayesiz E-ticaret Nasıl Yapılır?

İlgili İçerik; Ürün İncelemesi Nasıl Yapılır? Kapsamlı İnceleme Rehberi

Arbitraj İşlemlerinin Dezavantajları Nelerdir?

Arbitraj işlemlerinin avantajları yanında birçok da dezavantajı bulunmaktadır. Aşağıda birkaçını sıraladık.

• Fiyat dalgalanmaları arbitraj işlemlerini aksatabilmektedir.
• Blok zincirinde oluşan işlem yoğunluklarının artış göstermesi sebebiyle onay süreci uzamaktadır.
• Transfer ücretleri ve işlem komisyonları arbitajcıları zorlamaktadır.
• Platformlarda yaşanan teknik sorunlar da arbitraj işlemlerinin dezavantajları arasındadır.

Arbitraj Çeşitleri Nelerdir?

Arbitraj işlemleri döviz, dolaylı ve dolaysız olmak üzere üçe ayrılır.

Döviz Arbitraj: Döviz arbitraj işlemleri, iki farklı piyasadaki döviz farklılıklarından risksiz kar etmek amacıyla yapılır. Döviz piyasası arbitraj işlemleri için uygun bir piyasadır.

Dolaylı Arbitraj: Bu arbitraj çeşidinde sadece iki tane piyasa bulunur. İşlemler bu piyasalarda yer alan menkul kıymetler üzerinden yapılır. Bu arbitraj işlemlerinin temeli menkul kıymeti düşük fiyatla alıp yüksek fiyatla satarak kar etmektir.

Dolaysız Arbitraj: Bu arbitraj çeşidinin dolaylı arbitrajdan ayıran en önemli özelliği en az üç piyasanın söz konusu olmasıdır. Bu arbitraj çeşidinde ise alım-satım işlemleri neticesinde en başta sahip olunan iktisadi kıymete sahip olunmaktadır.

İlgili İçerik; Pazarlama Terimleri Sözlüğü

Döviz Arbitraj İşlemi Nasıl Yapılır?

Döviz arbitraj işlemlerinin temelinde; piyasalar arasındaki aynı anda oluşan fiyat farklılıklarından faydalanması yatar. Döviz alış-satış kurunun aynı olduğunu ve başka bir işlem maliyetinin olmadığını varsayarak bir örnek verelim;

Türkiye Piyasası: 1$ = 7,55 TL

ABD Piyasası: 1$ = 7,65 TL

Doların iki ülkedeki genel ortalamasına baktığımızda Türkiye’de daha ucuz satıldığını görmekteyiz. Bu fiyat farklılığından kar etmek isteyen bir arbitrajcı olduğumuzu farz edelim.

Yapmamız gereken Türkiye’deki piyasalardan dolar satın almalıyız ve bu satın aldığımız dolarları ABD piyasalarında yeniden TL’ye çevirmeliyiz. Bu işlemi gerçekleştirdiğimizde; dolar başına kazancımız 0,10 TL olacaktır.

Arbitraj Faaliyetlerinin Vergi Hukuku’ndaki Yeri Nedir?

Arbitraj faaliyetlerine Vergi Hukuku’nda yer verilmemiştir. Gelir Vergisi Kanunu’na göre her türlü ticari ve sinai faaliyetlerden doğan kazanç ticari kazançtır. Kendi nam ve hesaplarına menkul kıymet alım-satımı ile devamlı olarak uğraşanların bu faaliyetlerden kazandıkları kazançların da ticari kazanç olarak sayılacağına dair hüküm bulunmaktadır.

Bu sebeple ticari kazanç olarak nitelendirilebilmesinin temelinde yapılan faaliyetlerin devamlı olması gerekmektedir. Devamlılık kriteri ise Vergi Hukuku’nda tanımlanmış bir kavram değildir. Arbitraj işlemlerinde devamlılık sağlandığı takdirde sağlanan kazançların ticari kazanç olarak değerlendirileceği belirtilmektedir.

Kanuna Göre Arbitraj İşlemi ve İstisnaları Nelerdir?

Bir işlemin arbitraj işlemi olarak değerlendirilebilmesi için kanuna göre belirli unsurları sağlaması gerekir.

• Arbitraj işlemine konu olan menkul kıymet, mal ya da döviz aynı anda birden fazla piyasada alım satıma konu edilebilen bir ürün olmalıdır.
• Arbitraj amacıyla bir piyasadan alınan ürünün fiyat farklılığı olduğu için diğer piyasada satılacak olan ürünle birebir aynı ürün olması gerekir.
• Ürünün farklı piyasalarda “aynı anda” işleme konu olması gerekmektedir. Yanı aynı anda alım-satım işleminin yapılması gerekmektedir.
• Aynı ürünün eş zamanlı olarak düşük fiyatlı piyasadan alınıp yüksek fiyatlı piyasada satılması işleminden vadesiz ve risksiz gelir edilmesi gerekir.
• Ürünün eş zamanlı olarak düşük fiyatlı olduğu piyasadan alınıp, yüksek fiyatlı olduğu piyasada satılması suretiyle vadesiz ve risksiz gelir elde edilmesi gerekmektedir.
• Arbitraj işleminden elde edilen gelirin kaynağı; farklı piyasalardaki fiyat farklılıkları olmalıdır. Gelirin kaynağı; tahmine, geleceğe ve riske dayanmamalıdır.

Arbitraj Vergisi Nedir?

Arbitraj vergisi herhangi bir menkul kıymetin, dövizin veya malın eş zamanlı olarak bir piyasadan alınıp diğer bir piyasada satılarak, aynı kıymetlerin birbiri ile değiştirilmesi sonucu risksiz bir şekilde gelir elde edilmesi işlemi olup, bu işlemler dolayısıyla lehe alınan paralar 6802 sayılı Kanunun 29 uncu maddesinin (p) bendi uyarınca BSMV’den istisnadır.

Banka, banker ve sigorta şirketlerinin yapmış oldukları arbitraj işlemleri sonucu lehlerine aldıkları paralar, 6802 sayılı Kanunun 29 uncu maddesinin (p) bendi uyarınca BSMV’den istisnadır. Sonuç olarak; söz konusu faaliyetlerin istisna olması nedeniyle vergi ödenmesi mümkün değildir.

İlgili İçerik; 2021 Vergi Muafiyeti Şartları

Arbitraj Yaparken Nelere Dikkat Edilmelidir?

Arbirtaj, piyasa işleyişindeki bozukluğun sonucudur. Çünkü piyasadaki aynı menkul kıymetler için tek fiyat oluşur. Bu sebeple de işleyen bir piyasada arbitraj oluşamaz. Arbitraj etkisi yaratan piyasalarda işlem yapmak ve risksiz bir şekilde kar etmek sanıldığı kadar kolay değildir.

Hele ki günümüzde gelişen teknoloji sayesinde her yatırımcının arbitraj karı elde etmesi pek de mümkün değildir. Arbitraj yaparken fiyat dalgalanmalarına, transfer-işlem ücretlerine ve işlem sürelerine dikkat etmek oldukça önemlidir.

E-ticarette Arbitraj Nedir?

Arbitrajın işlemlerinin e-ticaret dünyasında online ve retail arbitraj gibi çeşitleri mevcuttur.

Retail Arbitraj: Retail arbitrage ın diğer bir ismi perakende arbitrajdır.

Online Arbitraj: Bu arbitraj çeşidinin retail arbitrajdan farkı e-ticaret sitelerinden toplu ya da tek tek ürün alınarak yapılan alım-satım işlemidir.